İşverenin işçiyi gözetme borcu doğrultusunda işverenin çalışanların iş ile ilgili sağlık ve güvenliğini sağlaması, mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması görevi yüklenmiştir.İşverenin gözetim borcunun unsurlarından biri olan işçinin sağlığının korunması için işyerinde işyeri hekimi istihdam etmesi kanunen bir zorunluluktur.Öncelikle işyeri hekiminin statüsü, yetkileri ve görevleri incelenecek sonra işyeri hekiminin sorumluluğu irdelenerek çalışmamız tamamlanacaktır.
- İŞYERİ KAVRAMI
İşyeri İş Kanunu[1]’nun 2. maddesinin 1. fıkrasında; işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacı ile maddi olan veya olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği yer olarak tanımlanmıştır. Maddenin 2. ve 3. fıkralarında ise işyeri kapsamına iş organizasyonunun bütününün dâhil olduğu belirtilmiştir. Dolayısı ile İş Kanunu’na göre, beşeri çalışma gücünün yanında maddi araçlar, haklar ve/veya gayrimaddi bir kısım değerlerin bir araya getirilmesi ile teknik bir amaca yönelmiş organizasyonun bulunması halinde işyerinden söz edilebilecektir[2].
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu[3]’nun 3. maddesinin 1. fıkrasının “h” bendinde işyerini, mal veya hizmet üretmek amacı dâhilinde maddi olan yahut olmayan unsurların çalışanlar ile birlikte örgütlendiği ve ayrıca işverenin aynı mal veya hizmet üretmek amacı ile nitelik yönünden bağlı olan ve işyeri eklentilerinin tamamı olarak tanımladığı görülmektedir.
Her iki tanımda incelendiğinde iş yeri kavramının paralel bir şekilde düzenlendiği görülmektedir[4]. Bu düzenleme iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin alınmasında bağlı yer olan mekânların da asıl işin yapıldığı yere göre risk ve tehlike derecesinin belirlenmiş olması sebebi ile eleştirilmiş ve işverenin yürütmüş olduğu faaliyete göre işyeri tanımının yapılması gerektiği ifade edilmiştir[5].
- İŞVERENİN İŞÇİYİ GÖZETME BORCU
İşverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti vermesi, işverenin işçiyi gözetme borcundan doğan yükümlülüğünün ifasının bir gereğidir. İşverenin işçiyi gözetme borcu, Türk Borçlar Kanunu[6]’nun 417. maddesinde ifade edilmiş ve işçinin hayatı ve sağlığının korunması ile sınırlı olmadığı, iş ilişkisi nedeni ile öğrenilen bilgilerin saklanmasını, işçinin işyerine getirmiş olduğu araç ve eşyanın korunmasını da içerir bir genişlikte olduğu belirtilmektedir. İş ilişkisi nedeni ile işçinin işverene karşı sadakat borcunun karşılığında işverenin işçiyi koruma ve gözetme borcunun varlığından söz edilmektedir[7].
- İŞVERENİN İŞÇİYİ GÖZETME BORCU KAPSAMINDA İŞYERİNDE İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ
İşverenin işçiyi koruma ve gözete borcu kapsamında işyerinde iş sağlığını ve güvenliğini sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır. TBK. m. 417 hükmüne göre işveren işyerinde işçinin sağlığı ve güvenliği bakımından tehlike oluşturan durumlara karşı gerekli önlemleri alma ile bu minvalde gerekli araç ve gerekçeli noksansız bir şekilde bulundurmakla yükümlüdür. Ayrıca İSGK. m. 4 uyarınca işverene çalışanların iş ile ilgili sağlık ve güvenliğini sağlaması için, mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dahil her türlü tedbirin alınması görevi yüklenmiştir. Çalışmamız kapsamında sadece işyerinde sağlık hizmetleri ile ilgili olan yükümlülükler açıklanacaktır.
- SAĞLIK GÖZETİMİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ
İşverenin bu yükümlülüğü çalışanların sağlığının korunması ve geliştirilmesini amaçlamaktadır. Bu amaç çerçevesinde, mesleki etkilenmeleri önlemek maksadı ile yapılan tıbbi muayene ve tetkikler, tutulan kayıtların değerlendirilmesi ve bildirimi de dâhil olan bütün çalışmalar, ilk yardım, acil tedavi gibi hususlar bu sorumluluğun içerisindedir. İSGK .m. 15 hükmü uyarınca işveren, işçinin işe girişinde, iş değişikliğinde, iş kazası, meslek hastalığı ya da Bakanlık tarafından belirlenen sürelerde sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlamakla yükümlüdür. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmeliğin[8] 6. maddesi işçilerin yahut işçi temsilcilerinin şüpheli bir durum olduğunda işverenden sağlık gözetimi talep edebileceklerini belirtmektedir[9].
Hemen ifade etmek isteriz ki İSGK. m. 15 f. 4 uyarınca işverenin sağlık gözetimi yükümlülüğü dahilinde yapmış olduğu harcamalar işçinin ücretinden kesilemeyecek veya herhangi bir mahsuplaşma yapılamayacaktır[10].
- İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞININ KAYDINI TUTMA VE BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
İşverenin İSGK. m. 14 f. 1 hükmü çerçevesinde her türlü iş kazasının ve meslek hastalığının kaydını tutarak bunları bildirme yükümlülüğü bulunmaktadır. İşveren, iş kazasında kazanın olduğu tarihten sonraki üç gün içerisinde, meslek hastalıklarında ise sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekiminin bildiriminden itibaren üç gün içerisinde iş kazasını yahut meslek hastalığını Sosyal Güvenlik Kurumu’na iletmek zorundadır[11].
- İŞYERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ ORGANİZASYONU YAPMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
İşverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin organizasyon kurması gerekmektedir. Bu kapsamda işveren, iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak, işyeri sağlık ve güvenlik birimleri ve ortak sağlık ve güvenlik birimleri kurmak, işyeri hekimi, işyeri hemşiresi ve diğer sağlık personeli istihdam etmek, iş güvenliği uzmanı istihdam etmek ve çalışan temsilcisi bulundurmak zorundadır.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimini gerek İSGK. m. 3 f. 1 gerekse yönetmelik, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere kurulan gerekli personel ve donanıma sahip birimi şeklinde tanımlamıştır. Bu birimde en az bir işyeri hekimi ve işyerinin tehlike sınıfına göre en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi gerekmektedir. Birime diğer sağlık personelinin de dâhil edilebileceği ve fakat bu personelin kimlerden oluşacağı belirtilmemiş, işverenin inisiyatifine bırakılmıştır. Fakat 6552 sayılı Kanun’un[12] 16. maddesinin 1. fıkrası uyarınca 10 ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde işyeri hekiminin yanında diğer sağlık personelinin görevlendirilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Lakin diğer sağlık personeli İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin[13] 4. maddesi diğer sağlık personelini, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirilmek üzere Bakanlık tarafından belgelendirilmiş, hemşire, sağlık memuru, acil tıp teknisyeni ve çevre sağlığı teknisyeni diplomasına sahip olan kişiler ile Bakanlıkça verilen işyeri hemşireliği belgesine sahip kişiler olarak tanımlamıştır[14]. Diğer sağlık personelinin görevleri İş. Hek. Yön. m. 16’da belirtilmiştir. Aynı yönetmeliğin 17. maddesine göre diğer sağlık personeli görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve araştırma yapma, gerekli bilgi ve belgelere ulaşma, çalışanlarla görüşme yapma hususunda yetkili olup ilgili kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun bir şekilde işbirliği yapmakla yetkili olduğu gibi aynı zamanda bu hususlar diğer sağlık personelinin yükümlülüğüdür[15].
Çalışanları arasında iş güvenliği uzmanı işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli bulundurmayan işveren bu hizmetleri ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden de sağlayabileceği yönetmeliğin 6. maddesinde ifade edilmiştir. İSGK. m.3 f. 1 hükmüne göre ortak sağlık ve güvenlik birimi, kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanunu’na[16] göre faaliyet gösteren şirketler tarafından işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip Bakanlıkça yetkilendirilen birim olarak tanımlanmıştır.
Gerek işyeri sağlık birimi gerekse OSGB, işçilerin sağlığını geliştirme amacı ile her türlü sağlık hizmetinin verilmesini, işyerinde sağlık ve güvenliğine ilişkin her türlü önleyici ve düzenleyici faaliyetini, işçilerin eğitimi ve bilgilendirilmesini, acil durum planlarının hazırlanmasını ve ilgili kayıtların tutulup saklanmasını sağlar[17].
- İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ BAĞLAMINDA İŞ YERİ HEKİMLİĞİ
İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesi işyeri hekimini, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hekimliği belgesine sahip hekim şeklinde tanımlamaktadır. Türk Tabipler Birliği İşyeri Hekimi Çalıştırma Onayı Yönetmeliği’nde[18] ise yürürlükteki mevzuata göre işyeri hekimi olarak çalışma hak ve yetkisine sahip olan hekim olarak tanımlanmıştır.
İşyeri hekimliği, teknik bir uzmanlık alanı olup genel hekimlik mesleğinden farklılık arzetmektedir. İşyeri hekimi, işverenin sağlık danışmanı olarak tanımlamak mümkündür[19].
İşyeri hekimi, için tıp fakültesinden mezun ve işyeri hekimliği belgesine sahip olması gerekmektedir. Kural bu olmakla birlikte 6514 Sayılı Kanun[20] ile değişik Tababet ve Şuabatı San’atları Tarzı İcrasına Dair Kanun’unun[21] 12. maddesi uyarınca ondan az işçisi olan az tehlikeli işyerlerinde tıp fakültesi diploması yeterli görülmektedir.
Burada üzerinde dikkatle durulması gereken bir husus işyeri hekimini işveren vekili olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği meselesidir. İş K. m. 2 f. 5 hükmünde işveren vekili, işveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kişiler işveren vekili olarak adlandırılmakta ve maddenin 6. fıkrasında işveren vekilliğinin işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmayacağı ifade edilmiştir. Doktrinde ağırlıklı görüş, işyeri hekiminin yapmış olduğu görev doğrultusunda işveren adına hareket etmesi ve yönetimde görev alması sebebiyle işveren vekili olarak telakki edilmektedir[22]. Emir ve talimat verme yetkisinin olmadığı hiyerarşik yapı içerisinde işyeri hekiminin işveren vekili sıfatının olmadığını ifade eden azınlık görüş de bulunmaktadır[23].
- İŞYERİ HEKİMLERİNİN SAYISI VE ÇALIŞMA SÜRELERİ
İşyerinde çalışan sayısına göre görev yapacak işyeri hekimi sayısı değişiklik arzetmektedir. İş. Hek.Yön.’nin 12. maddesine göre az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışan başına ayda en az 5 dakika, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışan başına ayda en az 10 dakika, çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise çalışan başına ayda en az 15 dakika işyeri hekimi görevlendirilmelidir.
İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin’in 12. maddesinin 2. fıkrasına göre, az tehlikeli sınıfta yer alan 2000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde her 2000 çalışan için tam gün çalışacak en az bir işyeri hekiminin görevlendirileceği, çalışan sayısının 2000 sayısının tam katlarından fazla olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde bulundurularak birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar işyeri hekimi ek olarak görevlendirileceği belirtilmiştir. Maddenin 3. fıkrasına göre çalışan sayısı tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 1000, çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için ise 750 olarak ifade edilmiştir. Çalışan sayısının belirlenmesinde çıraklar ve stajyerler dikkate alınmayacaktır.
- İŞYERİ HEKİMLERİNİN GÖREVLERİ
İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin 9. maddesinde işyeri hekiminin görevleri; rehberlik, risk değerlendirmesi, sağlık gözetimi, eğitim, bilgilendirme ve kayıt ile ilgili birimlerle işbirliği olmak üzere beş ana başlık altında toplanmıştır.
- REHBERLİK
İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin 9. maddesinin 2. fıkrasının “a” bendinde işyeri hekiminin rehberlik görevi 8 unsur olarak sayılmıştır. Bunlar;
1) İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri kapsamında çalışanların sağlık gözetimi ve çalışma ortamının gözetimi ile ilgili işverene rehberlik yapmak.
2) İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak işyerinin tasarımı, kullanılan maddeler de dâhil olmak üzere işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, kişisel koruyucu donanımların seçimi konularının iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş sağlığı kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene önerilerde bulunmak.
3) İşyerinde çalışanların sağlığının geliştirilmesi amacıyla gerekli aktiviteler konusunda işverene tavsiyelerde bulunmak.
4) İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak araştırmalara katılmak, ayrıca işin yürütümünde ergonomik ve psikososyal riskler açısından çalışanların fiziksel ve zihinsel kapasitelerini dikkate alarak iş ile çalışanın uyumunun sağlanması ve çalışma ortamındaki stres faktörlerinden korunmaları için araştırmalar yapmak ve bu araştırma sonuçlarını rehberlik faaliyetlerinde dikkate almak.
5) Kantin, yemekhane, yatakhane, kreş ve emzirme odaları ile soyunma odaları, duş ve tuvaletler dahil olmak üzere işyeri bina ve eklentilerinin genel hijyen şartlarını sürekli izleyip denetleyerek, çalışanlara yürütülen işin gerektirdiği beslenme ihtiyacının ve uygun içme suyunun sağlanması konularında tavsiyelerde bulunmak.
6) İşyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda çalışmalar yaparak işverene önerilerde bulunmak.
7) İşyerinde meydana gelen ancak ölüm ya da yaralanmaya neden olmadığı halde çalışana, ekipmana veya işyerine zarar verme potansiyeli olan olayların nedenlerinin araştırılması konusunda çalışma yapmak ve işverene önerilerde bulunmak.
8) İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek.
olarak ifade edilmiştir. Hükümden de anlaşılacağı üzere işyeri hekimine çalışma ortamının incelenmesi bakımından önemli görevler verilmiştir. Bu görevleri yerine getirebilmesi için işyeri hekiminin düzenli bir şekilde işyerini ziyaret etmesi gerektiği de ifade edilmelidir[24].
- RİSK DEĞERLENDİRMESİ
İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin 9. maddesinin 2. fıkrasının “b” bendinde işyeri hekimine; iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapma ile gebe veya emziren kadınlar, 18 yaşından küçükler, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı olanlar, kronik hastalığı olanlar, yaşlılar, malul ve engelliler, alkol, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanlar, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi özel politika gerektiren grupları yakın takip ve koruma altına almak, bilgilendirmek ve yapılacak risk değerlendirmesinde özel olarak dikkate alma görevi risk değerlendirmesi başlığı altında verilmiştir.
İşyeri hekiminin risk değerlendirmesi görevinin temelinde işyeri hekiminin çalışanların ve işin düzenini yakından takip ederek riski asgari düzeye indirmesi olgusu yatmaktadır. Özellikle hükümde belirtilen “özel politika gereken guruplar” ifadesi ile ifade öncesinde sayılan hususların örnek kabilinden olduğu yani sınırlı sayıda olmadığı anlaşılmaktadır[25].
- SAĞLIK GÖZETİMİ
Türk Borçlar Kanunu’nun 417. maddesi işverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli bütün önlemleri alması gerektiğini ifade etmiştir. Bu kapsamda işçilerin iş ve işyeri ile ilgili işe uygunluklarının işe girişlerinde kontrol edilmesi kadar iş ilişkisinin devamı süresince de kontrolü gerekmektedir[26]. İş. Hek. Yön. m. 9 f. 2.’nin “c” bendinde işyeri hekiminin sağlık gözetimi görevinin kapsamının;
1) Sağlık gözetimi kapsamında yapılacak işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler ile ilgili olarak çalışanları bilgilendirmek ve onların rızasını almak.
2) Gece postaları da dâhil olmak üzere çalışanların sağlık gözetimini yapmak.
3) Çalışanın kişisel özellikleri, işyerinin tehlike sınıfı ve işin niteliği öncelikli olarak göz önünde bulundurularak uluslararası standartlar ile işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları doğrultusunda; az tehlikeli sınıftaki işlerde en geç beş yılda bir, tehlikeli sınıftaki işlerde en geç üç yılda bir, çok tehlikeli sınıftaki işlerde en geç yılda bir, özel politika gerektiren grupta yer alanlardan çocuk, genç ve gebe çalışanlar için en geç altı ayda bir defa olmak üzere periyodik muayene tekrarlanır. Ancak işyeri hekiminin gerek görmesi halinde bu süreler kısaltılır.
4) Çalışanların yapacakları işe uygun olduklarını belirten işe giriş ve periyodik sağlık muayenesi ile gerekli tetkiklerin sonuçlarını EK-2’de verilen örneğe uygun olarak düzenlemek ve işyerinde muhafaza etmek.
5) Özel politika gerektiren gruplar, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı alanlar, kronik hastalığı, madde bağımlılığı, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi çalışanların, uygun işe yerleştirilmeleri için gerekli sağlık muayenelerini yaparak rapor düzenlemek, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı almış çalışanın olması durumunda kişinin çalıştığı ortamdaki diğer çalışanların sağlık muayenelerini tekrarlamak.
6) Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık durumları ile işyerinde olabilecek sağlık tehlikeleri arasında bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmek, gerektiğinde çalışma ortamı ile ilgili ölçümler yapılmasını planlayarak işverenin onayına sunmak ve alınan sonuçların çalışanların sağlığı yönünden değerlendirmesini yapmak.
7) Çalışanların sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri halinde işe dönüş muayenesi yaparak eski görevinde çalışması sakıncalı bulunanlara mevcut sağlık durumlarına uygun bir görev verilmesini tavsiye ederek işverenin onayına sunmak.
8) Bulaşıcı hastalıkların kontrolü için yayılmayı önleme ve bağışıklama çalışmalarının yanı sıra gerekli hijyen eğitimlerini vermek, gerekli muayene ve tetkiklerinin yapılmasını sağlamak.
9) İşyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek, iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak gerekli önleyici faaliyet planlarını hazırlamak ve bu konuları da içerecek şekilde yıllık çalışma planını hazırlayarak işverenin onayına sunmak, uygulamaların takibini yapmak ve EK-3’te belirtilen örneğine uygun yıllık değerlendirme raporunu hazırlamak.
10) (Bir başka işverenden iş görmek için işyerine geçici olarak gönderilen çalışanlar ile alt işveren çalışanlarının yapacakları işe uygun olduğunu gösteren sağlık raporlarının süresinin dolup dolmadığını kontrol etmek.
olduğu belirtilmektedir.
Yukarıda yer verilen hüküm uyarınca işverenin işçilerin sağlık gözetimine tabi tutulmasına ilişkin görevini işyeri hekimi vasıtası ile yerine getirmesi icap etmektedir. Burada tartışılması gereken husus tıbbi muayenenin içeriğinin kişi dokunulmazlığının ihlali sayılıp sayılmayacağı meselesidir. Burada ifa edilen tıbbi muayeneden maksat, işçinin bulaşıcı bir hastalığının olup olmadığı, işe uygun olup olmadığı, işe uyum sağlayıp sağlayamayacağı, işin ve iş ortamının sağlığına etkisinin araştırılması olduğu belirtilmelidir[27].
İşyeri hekimi bu bağlamda işçinin işe giriş muayenesi, periyodik muayene ve işe dönüş muayenesini yapması bir zorunluluktur.
İşe giriş muayenesi ile işyeri hekimi, işçinin çalışacağı işe uygun olup olmadığını, sağlığının çalıştığı süre boyunca bozulup bozulmayacağını saptayacaktır. İSGK. m. 15 f. 2 hükmüne göre tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporunu almaları gerektiği belirtilmektedir. Hükümden az tehlikeli sınıflarda çalışacak kişilerin böyle bir rapor almalarına ihtiyaç duyulmadığı anlaşılmaktadır. İşe giriş muayenesinin işin tehlike sınıfının hangisi olduğuna bakılmaksızın yapılacağına şüphe bulunmamaktadır[28].
İşyerinde işçiler periyodik muayeneye de tabi tutulmaktadır. Bu muayene az tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç beş yılda bir, tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç üç yılda bir ve çok tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç yılda bir tekrarlanmalıdır[29].
İş değişikliğinde de çalışanların sağlık muayenesine tabi tutulması gerekmektedir. Burada çalışanın işe girişinde olduğu gibi işe uyumluluğunun denetlenmesidir. Burada belirtilen iş değişikliği İş K. m. 22 hükmündeki çalışma koşullarında esaslı değişiklik değil, iş sağlığı ve güvenliği noktasında bir değişikliğin olup olmadığı hususudur. Misâlen müdür pozisyonunda çalışan bir büro işçisinin kâtip pozisyonunda çalıştırılması İş K. m. 22 bağlamında çalışma koşullarında esaslı değişiklik olarak nitelendirilebilirken iş sağlığı ve güvenliği noktasında bir değişiklik olarak nitelendirilmeyebilecek ve sağlık muayenesine tabi tutulmasına gerek olmayacaktır[30].
Uzun süre işten uzak kalmış işçilerin sağlık durumlarının işe dönmeleri için elverişli olup olmadığının tespiti de önem arzetmektedir. Bu bağlamda İSGK. m. 15 uyarınca çalışanın talebi halinde sağlık muayenelerinin yapılması gerekmektedir[31].
- EĞİTİM, BİLGİLENDİRME VE KAYIT
İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin 9. maddesinin 2. fıkrasının “ç” bendine göre işyeri hekimi;
1) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin ilgili mevzuata uygun olarak planlanması konusunda çalışma yaparak işverenin onayına sunmak ve uygulamalarını yapmak veya kontrol etmek.
2) İşyerinde ilkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonu ve personelin eğitiminin sağlanması çalışmalarını ilgili mevzuat doğrultusunda yürütmek.
3) Yöneticilere, bulunması halinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve çalışanlara genel sağlık, iş sağlığı ve güvenliği, hijyen, bağımlılık yapan maddelerin kullanımının zararları, kişisel koruyucu donanımlar ve toplu korunma yöntemleri konularında eğitim vermek, eğitimin sürekliliğini sağlamak.
4) Çalışanları işyerindeki riskler, sağlık gözetimi, yapılan işe giriş ve periyodik muayeneler konusunda bilgilendirmek.
5) İş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ve sağlık gözetimi sonuçlarının kaydedildiği yıllık değerlendirme raporunu iş güvenliği uzmanı ile işbirliği halinde EK-3’teki örneğine uygun olarak hazırlamak.
6) Bakanlıkça belirlenecek iş sağlığı ve güvenliğini ilgilendiren konularla ilgili bilgileri İSG KATİP sistemi üzerinden Genel Müdürlüğe bildirmekle görevlidir.
Meslek hastalıklarının veya genel manada hastalıkların temelinde yeterli seviyede sağlık bilgisine sahip olmamanın bulunduğu gerçekliği karşısında işyeri hekimlerine işçilere eğitim verme yükümlülüğü yükletilmiştir. Bu noktada mezkûr maddenin ilk üç başlığı işyeri hekiminin eğitim görevi hususunda kaleme alınmıştır. Ayrıca işyeri hekimine kayıt tutma ve verileri paylaşma görevi yükletilmiştir[32].
6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu[33] uyarınca işyeri hekiminin çalışanların sağlık verilerini tutarken çalışanların rızası aranmadan kaydı tutabileceği ve fakat veri sorumlusu veya temsilcisinin kimliği, verileri hangi amaçla işleyeceği, işlenen verilerin kimlere ve hangi amaçla aktarılabileceği, kişisel veri toplamanın yönetimi ve hukuki sebebi hakkında bilgi vermekle yükümlüdür.
- İLGİLİ BİRİMLER İLE İŞBİRLİĞİ
İşyeri hekimi, işyeri içinde veya dışında yer alan birimlerle işbirliği içerisinde çalışmalı ve işyeri bünyesinde konu ile ilgili her toplantıda bulunmalıdır. İş. Hek. Yön. 9. maddesinin 2. fıkrasının “d” bendi işyeri hekiminin bu görevini aşağıdaki gibi tanımlamıştır.
1) Sağlık gözetimi sonuçlarına göre, iş güvenliği uzmanı ile işbirliği içinde çalışma ortamının gözetimi kapsamında gerekli ölçümlerin yapılmasını önermek, ölçüm sonuçlarını değerlendirmek.
2) Bulunması halinde üyesi olduğu iş sağlığı ve güvenliği kuruluyla işbirliği içinde çalışmak.
3) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği konularında bilgi ve eğitim sağlanması için ilgili taraflarla işbirliği yapmak.
4) İş kazaları ve meslek hastalıklarının analizi, iş uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik programlar ile yeni teknoloji ve donanımın sağlık açısından değerlendirilmesi ve test edilmesi gibi mevcut uygulamaların iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak.
5) Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Yönetmeliğine göre meslek hastalığı ile ilgili sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye yetkili hastaneler ile işbirliği içinde çalışmak, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına yakalanan çalışanların rehabilitasyonu konusunda ilgili birimlerle işbirliği yapmak.
6) İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak araştırmalara katılmak.
7) Gerekli yerlerde kullanılmak amacıyla iş sağlığı ve güvenliği talimatları ile çalışma izin prosedürlerinin hazırlanmasında iş güvenliği uzmanına katkı vermek.
8) Bir sonraki yılda gerçekleştirilecek iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili faaliyetlerin yer aldığı yıllık çalışma planını iş güvenliği uzmanıyla birlikte hazırlamak.
9) İşyerinde görevli çalışan temsilcisi ve destek elemanlarının çalışmalarına destek sağlamak ve bu kişilerle işbirliği yapmak.
- SÖZLEŞMEDE YER VERİLEBİLEN GÖREVLER
İşyeri hekiminin yukarıda ifade edilen genel görevleri haricinde ve fakat asli görevlerini aksatmamak kaydı ile işveren ile yapacağı sözleşme bağlamında tedavi etme gibi tali görevler üstlenebileceği belirtilmektedir[34].
- İŞYERİ HEKİMİNİN YETKİLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
- YETKİLERİ
İşyeri hekiminin yetkileri İş. Hek. Yön. m. 10 f. 1’de belirtilmiştir. İşyeri hekiminin ifa etmiş olduğu iş dolayısı ile belirli yetkiler ile donatılması gerekmektedir.
Maddenin 1. fıkrasının “b” bendine göre işyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale gerektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmak işyeri hekiminin görevleri arasında sayılmıştır. Hükümden de anlaşılacağı üzere işyeri hekiminin işin durdurulması noktasında bir yetkisinin bulunmadığı sadece işverene işin durdurulması için başvuru yapabileceği belirtilmektedir[35]. Bu düzenleme ile işyeri hekiminin hukuki ve cezai sorumluluğunun arttırılmayarak iş sağlığı ve güvenliği noktasında esas sorumlunun işveren olarak kalmasının sağlandığı belirtilmiştir[36]. İşyerinde işyeri hekimi tarafından tespit edilen tehlike normal bir tehlike olmadığı, her an işçilerin hayatlarını yahut sağlıklarını kaybedebilecekleri bir tehlike olduğu düşünüldüğünde işi durdurma yetkisinin işyeri hekimine verilmesi gerektiği de savunulmaktadır[37]. İşyeri hekiminin, görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve araştırma yapma, gerekli bilgi ve belgelere ulaşma ve çalışanlarla görüşme yetkisi bulunmaktadır. Yine işyeri hekimi, görevinin gerektirdiği konularda işverenin bilgisi dâhilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmaya yetkilidir.
- YÜKÜMLÜLÜKLERİ
- YÖNETMELİKTE YER ALAN YÜKÜMLÜLÜKLER
- SADAKAT BORCU İLE GÖREVİN İCRASI SIRASINDAKİ DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İşyeri hekimi görevini ifa ederken işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmayacak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunarak işverenin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile ilgili bilgiler ile çalışanın kişisel sağlık dosyasındaki bilgileri saklı tutmakla yükümlü olduğu İş. Hek. Yön. m. 11 f. 1’de belirtilmiştir[38].
Bu yükümlülük iş sözleşmesi ile çalışan işveren için ayrıca işverene karşı sadakat borcunun da bir gereğidir[39]. İşyeri hekiminin çalışanlara ilişkin sağlık bilgilerini başka kişi ya da kurumlar ile paylaşmama yükümlülüğü işveren için ise TBK. m. 417 uyarınca işçiyi gözetme borcu kapsamında değerlendirilmektedir[40]. Hemen ifade etmek gerekir ki kamu yararı yahu üçüncü kişilerin ağır basan çıkarı söz konusu olduğunda mezkûr bilgilerin ölçülülük ilkesi uyarınca ifşası sır saklama yükümlülüğünün ihlali olarak nitelendirilemeyecektir[41]. İşverenin, işyeri hekiminden çalışanların sağlık bilgilerini gerek İSGK. m. 15 f. son hükmünde belirtilen sağlık bilgilerinin gizli tutulacağına ilişkin düzenleme gerek KVKK. m. 8. f. 1. hükmünde belirtilen kişisel verilerin ilgilinin açık rızası olmaksızın aktarılmasının yasak olması hükümleri çerçevesinde isteyemeyeceği düşünülmektedir[42].
- YETKİLİ MERCİYE İHBAR YÜKÜMLÜLÜĞÜ
İşyeri hekimi tarafından işverene bildirilen eksiklik ve aksaklıkların acil durdurmayı gerektirmesi veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri acil ve hayati tehlike arzetmesi, meslek hastalığına sebep olabilecek ortamların bulunmasına rağmen işverenin gerekli tedbirleri almaması halinde işyeri hekimi Bakanlığın yetkili birimine, varsa yetkili sendika temsilcisine yoksa çalışan temsilcisine durumu bildirmek ile yükümlü olduğu İSGK. m. 8 f. 2’de açık bir şekilde ifade edilmiştir. Madde metninden de anlaşılacağı üzere sayılan sebepler örnek kabilinden olup sınırlı sayıda değildir.
- ALINMASI GEREKEN TEDBİRLERİ ONAYLI DEFTERE YAZMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
İşverenin, İSGK. m. 6 f. 1-ç hükmü çerçevesinde görevlendirdiği kişi tarafından kendisine yazılı olarak bildirilen mevzuata uygun tedbirleri alma yükümlülüğü altında olduğu izahtan varestedir. İş. Hek. Yön. m. 9 f. 2/a-8 hükmünde işyeri hekiminin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili alınması gereken tedbirleri yazılı bir şekilde işverene bildirme yükümlülüğü bulunmaktadır. Her iki hüküm birlikte değerlendirildiğinde işyeri hekimi tarafından yazılı bir şekilde bildirilen tedbirlerin işveren tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir.
İşyeri hekimi tarafından görevlendirildiği işyerinde gerekli gördüğü hususlar onaylı deftere yazacağı İş. Hek. Yön. m. 11 f. 4’de belirtilmiştir. İşyeri hekiminin görevini ifa edip etmediği dolayısı ile ortaya çıkacak ihtilaflarda hukuki ve cezai sorumluluğunun saptanabilmesi için onaylı deftere yapılacak kayıtlar önem arzetmektedir[43]. Onaylı deftere yazılan hususların işverence kabulüne gerek olmadığı ve işvereni bağlayacağı ve işverene tebliğ edilmiş olduğu ifade edilmelidir[44].
- MESLEK HASTALIĞI TEŞHİSİ HALİNDE SEVK YÜKÜMLÜLÜĞÜ
İşyeri hekiminin meslek hastalığı ön tanısı koyduğu vakaları Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmetleri sunucularına sevk edeceği İş. Hek. Yön. m. 11 f. 5/son’da belirtilmiştir.
- HEKİM OLARAK YÜKÜMLÜLÜKLERİ
- TEŞHİSE İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Mevcut bir hastalığın ya da çalışanın durumunun tanınması teşhis olarak ifade edilmektedir. İşyeri hekimi teşhis esnasında, hastalığın tam geçmişini öğrenmeli, hastayı muayene etmeli, hastalığın oluşumu ile ilgili çalışan ile istişare etmeli, gerekli laboratuvar tahlilleri ile tetkiklerin yapılmasını sağlamalıdır. Mesleki veya ekipman donanımına sahip olmadan hekimin teşhis koyması halinde sorumluluğunun doğacağı ifade edilmektedir[45].
- SADAKAT BORCU VE ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Hekimin hastanın sağlığını korumak için hastaya zarar verecek şeylerden kaçınarak gerekli her şeyi yapması sadakat borcunun gereğidir. Hekimin özen yükümlülüğü ise, çalışana karşı mesleğinin gerektirdiği uzmanlık çerçevesinde davranarak başarılı sonucu engelleyecek hareketlerden kaçınmak olarak tanımlanmaktadır[46].
- AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Aydınlatma yükümlülüğü, İş. Hek. Yön.’de belirtilen bilgilendirme yükümlülüğünden daha ağır bir yükümlülüktür. Çalışanın hekimin söylediği bilgileri anladığı anda aydınlatma yükümlülüğü ifa edilmiş sayılacak, hekimin anlatmasına rağmen çalışan hekimin ifade ettiği hususu anlamamış ise sadece bilgilendirmeden söz edilebilecektir. Özellikle tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalışacak olan işçilerin aydınlatılması hekim için bir yükümlülüktür[47].
- SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
İşyeri hekiminin görevi esnasında öğrenmiş olduğu hastalara ilişkin sağlık bilgilerini saklama yükümlülüğü hekim olarak da geçerliliğini korumaktadır.
- İŞYERİ HEKİMLİĞİ SÖZLEŞMESİ VE ÇALIŞMA KOŞULLARI
İşyeri hekimi çalıştırmak işveren için İSGK. uyarınca bir zorunluluktur. TBK. 27 f. 1 hükmünde belirtilen hususlara aykırı olmamak kaydı ile taraflarca TBK. 26 uyarınca sözleşmenin içeriği serbestçe kararlaştırılabilir[48].
İşyeri hekimi ile işveren arasında yapılan sözleşme kural olarak belirsiz süreli iş sözleşmesi olmalıdır. İş K. m. 11 hükmünce işverenin belirli süreli iş sözleşmesi yapabilmesi, belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren belirli süreli iş sözleşmesi yapabilecektir. İhale ile belirli bir süre ile işçi alımı hususu gibi objektif nedenler bulunmadıkça işyeri hekimi ile yapılacak sözleşmenin belirsiz süreli iş sözleşmesi olması icap etmektedir[49]. Yine işyeri hekimi kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılabileceği gibi çağrı üzerine çalışma şeklinde de işyeri hekimi istihdam edilebilir.
- İŞYERİ HEKİMİNİN SORUMLULUĞU
- HUKUKİ SORUMLULUK
Yargıtay’ın istikrar kazanmış kararlarında özel hastane ve doktorlar ile hasta arasındaki ilişki vekâlet ilişkisi olarak nitelendirilmektedir[50]. İşçinin işe giriş muayenesinden başlayıp devam eden ilişkinin niteliğini belirlemek önem arzetmektedir. Mezkûr ilişki, bireysel yönü ağır basan ve iş görme borcu doğuran bir sözleşmenin varlığı ortaya çıkmaktadır. TBK. m. 502 f. 2 hükmünce vekalete ilişkin hükümlerin niteliklerine uygun düştükleri oranda diğer iş görme sözleşmelerine de uygulanacağı ifade edilmektedir. İşçi ile işyeri hekimi arasında kurulan ilişkinin iş görme sözleşmesi olduğu kabul edilmesi halinde vekâlet sözleşmelerine ilişkin hükümlerin uygulama alanı bulacağından şüphe yoktur. Dolayısı ile işyeri hekiminin işbu sözleşmeye aykırı davranışı ile bir zarar meydana gelirse işçi işyeri hekiminden bu zararın tazminini talep edebilecektir. Ayrıca TBK. m. 49 hükmü uyarınca işyeri hekiminin haksız fiil sorumluluğunun bulunduğuna ilişkin şüphe bulunmamaktadır. İşçi ile işyeri hekimi arasında iş görme sözleşmesinin olduğu ve dolayısı ile vekâlet sözleşmesine ilişkin hükümlerin uygulanacağının kabul edilmesi halinde haksız fiil ve sözleşmeye aykırılıktan kaynaklanan sorumluluğa ilişkin hükümlerin yarışacağı görülmektedir. TBK. m. 60 hükmü uyarınca, sorumluluk birden çok sebebe dayanıyorsa hakim, zarar görenin aksini talep etmemesi halinde veya kanunda aksi öngörülmedikçe zarar görene en iyi giderim imkanını sağlayan hükümleri uygulayacaktır[51].
İşyeri hekiminin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütürken işverene karşı sorumlu olduğu İSGK. m. 8 f. 3 hükmünde açık bir şekilde ifade edilmiştir. Aynı minvalde İş. Hek. Yön. m. 11 f. 2 hükmü de bulunmaktadır. TBK. m. 115 f. 3 hükmüne göre işyeri hekiminin hafif kusuru da dahil olmak üzere sorumsuzluğuna ilişkin bütün anlaşmalar kesin hükümsüzlük yaptırımına tabi tutulacak ve işyeri hekiminin sorumluluğuna gidilebilecektir.
Ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu’da kusuru oranında işçiye veya yakınlarına yaptığı ödemeye ilişkin işyeri hekimine rücu edebilecektir[52].
- YETKİ BELGESİNİN ASKIYA ALINMASI
Çalışanın ölümü yahut vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde işyeri hekiminin ihmali tespit edilirse, İSGK. m. 8 f. 4 hükmüne göre yetki belgesi askıya alınacaktır. Madde metninde belirtilen “ihmal” kusur sorumluluğunu ifade etmekte olup, bu sorumluluk kast ve ihmal olarak ikiye ayrılmaktadır. Kast, sonucun bilerek ve isteyerek hukuka aykırı sonucun meydana getirilmesi[53] olarak nitelendirilirken, ihmal, sonucun istenmemesine rağmen, sonucun meydana gelmemesi için iradenin yeterli derecede kullanılmaması, gerekli önlemlerin alınmaması, özenin gösterilmemesidir[54]. İş. Hek. Yön. m. 41 uyarınca hangi hallerde askıya alınacağı belirtilmiş olup yetki belgesinin askıda olma süresi altı aydır. Yetki belgesinin askıya alınmasına rağmen işyeri hekimi işyeri hekimliği faaliyetine devam ederse yetki belgesi iptal edilir.
- CEZAİ SORUMLULUK
İşyeri hekiminin cezai sorumluluğunda, suça konu fiilin kast ile mi yoksa taksir neticesinde mi ifa edildiği önem taşımaktadır. İşyeri hekiminin fiilindeki psişik durumu dikkate alınarak cezai sorumluluğu belirlenecektir.
SONUÇ
İşverenin işçiyi koruma ve gözete borcu kapsamında işyerinde iş sağlığını ve güvenliğini sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır. TBK. m. 417 hükmüne göre işveren işyerinde işçinin sağlığı ve güvenliği bakımından tehlike oluşturan durumlara karşı gerekli önlemleri alma ile bu minvalde gerekli araç ve gerekçeli noksansız bir şekilde bulundurmakla yükümlü olduğu aşikardır. Bu noktada İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin’in 12. maddesinin 2. fıkrasına göre, az tehlikeli sınıfta yer alan 2000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde her 2000 çalışan için tam gün çalışacak en az bir işyeri hekiminin görevlendirileceği, çalışan sayısının 2000 sayısının tam katlarından fazla olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde bulundurularak birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar işyeri hekimi ek olarak görevlendirileceği belirtilmiştir. Maddenin 3. fıkrasına göre çalışan sayısı tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 1000, çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için ise 750 olarak ifade edilmiştir.
İşyeri hekimi ile işçi arasındaki ilişkinin vekâlet ilişkisi olması sebebi ile işyeri hekiminin vekâlet akdinden kaynaklanan sorumluluğu olduğu gibi, işyeri hekimi haksız fiilinden de sorumludur. Ayrıca işlemiş olduğu fiil nedeni ile cezai sorumluluğu da bulunmaktadır. Çalışanın ölümü yahut vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde işyeri hekiminin ihmali tespit edilirse yetki belgesi askıya alınacak, askıya alınan yetki belgesine rağmen faaliyetine devam ederse yetki belgesi iptal edilecektir.
KAYNAKÇA
AYDINLI, İbrahim, İş Sağlığı ve Güvenliğinden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk, Ankara, 2015.
ÇELİK, Nuri/CANİKLİOĞLU, Nurşen/CANBOLAT, Talat, İş Hukuku Dersleri, Ankara, 2017.
EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2018.
ERTÜRK, Şükran, “İşyeri Hekimliğinin Sendikal Boyutu”, http://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/2009/erturk3.pdf?sequence=1&isAllowed=y, s. 80, Erişim T. 25.11.2018.
EYRENCİ, Öner/TAŞKENT, Savaş/ULUCAN, Devrim, Bireysel İş Hukuku, İstanbul, 2017.
NARMANLIOĞLU, Ünal, İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, İstanbul, 2014.
NARTER, Sami, İş Sağlığı ve Güvenliğinde İdari, Cezai ve Hukuki Sorumluluk, Ankara, 2014.
OĞUZMAN, Kemal / ÖZ, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 2006.
ÖZDEMİR, Erdem, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, İstanbul, 2014.
SÜZEK, Sarper, İş Hukuku, İstanbul, 2015.
TUNÇOMAĞ, Kenan/CENTEL, Tankut, İş Hukukunun Esasları, İstanbul, 2016.
YAMAKOĞLU, İşverenin İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırma Yükümlülüğü, Ankara, 2016.
[1] İş Kanunu, Kanun No: 4857, Kabul Tarihi: 22.05.2013, Resmi Gazete Tarihi: 10.06.2003/25134, Yürürlük Tarihi: 10.06.2003.
[2] NARMANLIOĞLU, Ünal, İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, İstanbul, 2014, s. 138; SÜZEK, Sarper, İş Hukuku, İstanbul, 2015, s. 201; TUNÇOMAĞ, Kenan/CENTEL, Tankut, İş Hukukunun Esasları, İstanbul, 2016, s. 62; ÇELİK, Nuri/CANİKLİOĞLU, Nurşen/CANBOLAT, Talat, İş Hukuku Dersleri, Ankara, 2017, s. 2; EYRENCİ, Öner/TAŞKENT, Savaş/ULUCAN, Devrim, Bireysel İş
Hukuku, İstanbul, 2017, s. 45.
[3] İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Kanun No: 6331, Kabul Tarihi: 20.06.2012, Resmi Gazete Tarihi: 30.06.2012/28339, Yürürlük Tarihi: 30.12.2012.
[4] YAMAKOĞLU, İşverenin İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırma Yükümlülüğü, Ankara, 2016, s. 68; AYDINLI, İbrahim, İş Sağlığı ve Güvenliğinden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk, Ankara, 2015, s. 92; NARTER, Sami, İş Sağlığı ve Güvenliğinde İdari, Cezai ve Hukuki Sorumluluk, Ankara, 2014, s. 29.
[5] ÖZDEMİR, Erdem, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, İstanbul, 2014, s. 122.
[6] Türk Borçlar Kanunu, Kanun No: 6098, Kabul Tarihi: 11.01.2011, Resmi Gazete Tarihi: 04.02.2011/27836, Yürürlük Tarihi: 01.07.2012.
[7] NARMANLIOĞLU, s. 320; ÇELİK/CANİKLİOĞLU/CANPOLAT, s. 322; SÜZEK, s. 428; EYRENCİ/TAŞKENT/ULUCAN, s. 171.
[8] İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Tarih/No: 15.08.2009/27320, Yürürlük No: 15.08.2009.
[9] EYRENCİ/TAŞKENT/ULUCAN, s. 375; NARTER, s. 126.
[10] AYDINLI, s. 134
[11] EYRENCİ/TAŞKENT/ULUCAN, s. 375; NARTER, s. 125.
[12] İş Kanunu ile Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun, , Kanun No: 6552, Kabul Tarihi: 10.09.2014, Resmi Gazete Tarihi: 11.09.2014/29116(Mükerrer), Yürürlük Tarihi: 11.09.2014.
[13] İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Tarih/No: 20.07.2013/28713, Yürürlük Tarihi: 20.07.2013.
[14] EYRENCİ/TAŞKENT/ULUCAN, s. 381; AYDINLI, s. 95; NARTER, s. 112.
[15] NARTER, s. 193.
[16] Türk Ticaret Kanunu, Kanun No: 6102, Kabul Tarihi: 13.01.2011, Resmi Gazete Tarihi: 14.02.2011/27846, Yürürlük Tarihi: 01.07.2012.
[17] EYRENCİ/TAŞKENT/ULUCAN, s. 383; AYDINLI, s. 96.
[18] Türk Tabipler Birliği İşyeri Hekimi Çalıştırma Onayı Yönetmeliği Resmi Gazete Tarih/No: 21.12.2002/24970, Yürürlük Tarihi: 21.12.2002
[19] YAMAKOĞLU, s. 87.
[20] Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşların Teşkilatı ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Kanun No: 6514, Kabul Tarihi: 02.01.2014, Resmi Gazete Tarihi: 18.01.2014/28886, Yürürlük Tarihi: 18.01.2014.
[21] Tababet ve Şuabatı San’atları Tarzı İcrasına Dair Kanun, Kanun No: 1219, Kabul Tarihi: 11.04.1928, Resmi Gazete Tarihi: 14.04.1928/863, Yürürlük Tarihi: 11.04.1928.
[22] AYDINLI, s. 188; ERTÜRK, Şükran, “İşyeri Hekimliğinin Sendikal Boyutu”, http://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/2009/erturk3.pdf?sequence=1&isAllowed=y, s. 80, Erişim T. 25.11.2018.
[23] ÖZDEMİR, s. 217; YAMAKOĞLU, s. 92.
[24] YAMAKOĞLU, s. 100.
[25] YAMAKOĞLU, s. 102.
[26] YAMAKOĞLU, s. 103.
[27] YAMAKOĞLU, s. 105.
[28] YAMAKOĞLU, s. 100.
[29] NARTER, s. 188.
[30] YAMAKOĞLU, s. 107.
[31] YAMAKOĞLU, s. 107.
[32] YAMAKOĞLU, s. 109.
[33] Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, Kanun No: 6698, Kabul Tarihi: 24.03.2016, Resmi Gazete Tarihi: 07.04.2016/29667, Yürürlük Tarihi: 07.04.2016.
[34] YAMAKOĞLU, s. 113.
[35] YAMAKOĞLU, s. 114.
[36] ÖZDEMİR, s. 214.
[37] AYDINLI, s. 178.
[38] NARTER, s. 191.
[39] YAMAKOĞLU, s. 116.
[40] AYDINLI, s. 179.
[41] YAMAKOĞLU, s. 116.
[42] YAMAKOĞLU, s. 117.
[43] AYDINLI, s. 181
[44] YAMAKOĞLU, s. 117.
[45] YAMAKOĞLU, s. 121.
[46] YAMAKOĞLU, s. 121.
[47] YAMAKOĞLU, s. 122.
[48] YAMAKOĞLU, s. 125.
[49] YAMAKOĞLU, s. 126.
[50] Yarg. 13. H.D., T. 04.03.1994, E. 1994/8557, K. 1994/2138; Yarg. H.G.K., T. 11.12.2002, E. 2002/13-1011, K. 2002/1047; Yarg. 13. H.D., T. 08.07.2005, E. 2005/3645, K. 2005/11796.
[51] YAMAKOĞLU, s. 140.
[52] YAMAKOĞLU, s. 142.
[53] OĞUZMAN, Kemal / ÖZ, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 2006, s. 528; EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2018, s. 599.
[54] EREN, s. 601; OĞUZMAN/ÖZ, s. 529.